يکي از راه هاي کلاسيک تصور کردن پرده هاي کروماتيک نت هاي پيانو هستند.

توجه کنيد که چگونه کليدهاي سفيد نت هاي ساده را بصدا در مي آورند (که نت هاي طبيعي خوانده ميشوند) و کليد هاي سياه که نت هاي تغير داده شده را بصدا در مي آورند ( که به آن ها ديز يا بمل اضافه شده است). همچنين ، تمام الگوي نام نت ها بعد از هر هفت نت تکرار ميشوند.

گام کروماتیک را میتوان از روی هر نتی شروع کرد که هر دفعه به همان نت باز می گردد (بدلیل اینکه شامل تمام نت ها میشود). پس بنابراین در عمل تنها یک گام کروماتیک وجود دارد.

نتهای با گام بالاتر فواصل فرکانسی بزرگتری (بر حسب هرتز) دارند اما هر قدم اختلاف معادلی ایجاد می‌کند که بر حسب گام (پستی بلندی) ما متوجه آن می‌شویم.

دو خاصیت اصلی یک ارتعاش منظم ، دامنه و بسامد است. که باعث تغیر در صدا میشوند.

دامنه (یا بلندی موج) اندازه ی ارتعاش است و این خاصیت تعین میکند که صدا چقدر بلند است. همه ی ما دیده ایم که ارتعاش لزرگتر صدای بلندتری تولید میکند:

در موسیقی غربی عددی جادویی وجود دارد که "دوازدهمین جذر دو" است و مقداری برابر با 1.0595 دارد. بنابراین اگر این مقار دوازده بار در خودش ضرب شود جوابی برابر دو میدهد.

چرا این مقدار در موسیقی مهم تلقی میشود؟

شاید از خود بپرسید حال که می‌دانیم نت‌های مختلفی از یک صدا وجود دارد چطور یک نت را مرجع قرار دهیم.

جواب راحت به این مسئله این است که اصلاً این قضیه مهم نیست. از آنجایی که نت‌هایی که با هم یک اکتاو فاصله دارند، نتی که یک اکتاو بالا یا پایین نواخته بشود هم صدا با نت اصلی است، چه بالا باشد چه پایین.

اکتاو تفاوت بین گام بین دو نت است که یکی از آن نت ها فرکانسی دو برابر دیگری دارد. دو نتی که به اندازه‌ی یک اکتاو با هم فاصله دارند همیشه صدایی شبیه به هم دارند و همچنین اسم نت‌شان یکسان است در حالی که تمام نت‌های دیگری که در این بین قرار دارند صدایی مشخصاً متفاوت ایجاد می‌کنند و اسمی متفاوت دارند.

وقتی فرکانس یک نت را دو برابر کنیم اتفاق جالبی می‌افتد. گام فرکانس دو برابر شده بلندتر به گوش میرسد ولی هنوز مانند نت اصلی صدا میدهد این در حالیست گه گام تمام فرکانسهای بین این دو صدا کاملا ً متفاوت هستند.

فرض کنید از گامی با فرکانس 440 هرتز استفاده می‌کنیم که همان نت لا A میباشد که قبلاً گفته شده است. فرکانس 880 بلندتر است ولی مانند همان نت 440 هرتز صدا میدهد.

فرکانس و گام هر دو بیانگر یک معنی هستند ولی از دیدگاه های متفاوت. فرکانس میزان سیکل (دوره ی) یک جبهه موج فیزیکی را اندازه می‌گیرد در حالی که گام (pitch) بیانگر میزان بلندی و کوتاهی صداست وقتی که به گوش میرسد.

این موضوع مستقیماً به فرکانس (بسامد) مربوط است: هر چه فرکانس یه جبهه موج بیشتر باشد، شما صدا را با گام بلندتری خواهید شنید.

همانطور که شاید بنا به تجربه خودتون بدونید گستره ی وسیعی از صدا ها و سازها وجود دارد. حتی دو ساز که یک نت را به اجرا درمیاورند صدای متفاوتی دارند.

دلیل این پدیده این است که یک ساز موسیقی موج صدایی تولید می‌کند که ترکیبی از فرکانسهای متفاوت ولی مرتبط به هم ( که بعنوان هارمونیک شناخته میشوند ) تولید می‌کند که ترکیب همه ی این‌ها صدا یا صوت مشخصی در ساز اینجاد می‌کند.

اصوات موزیکال ارتعاشاتی هستند که به طور قطع منظم هستند. وقتی یک ارتعاش منظم را مینوید، گوش شما فرکانس آن را تشخیص میدهد و شما آن را به عنوان گام یا درجه (pitch) نت موسیقی تشخیص می‌دهید.

صدا ارتعاش ذرات در هوا می‌باشد، که بوسیله ارتعاش ذرات به سمت گوش شما حرکت میکند. این ارتعاشات صدا در هوا امواج صوتی نامیده می‌شوند

 وقتی یک در خودرو بسته میشود ، در به ارتعاش در می‌آید و موج صوتی را در هوا انتشار می‌دهد.

فهرست زیر که از کتاب "هفت دستگاه موسیقی ایران" اثر مجید کیانی برداشت شده فهرست بسیار سودمندی است که تداوم انتقال موسیقی دستگاهی (ردیف) تا امروز را نشان میدهد. اسامی استادان موسیقی که بعد از خطوط نقطه چین آمده ، نشانگر انتقال آن همراه با تغییر است.

درس پنجم:

کوک سنتور

قبل از کوک کردن سنتور بهتر است کمی در مورد تئوری کوک و فواصل اطلاعات داشته باشیم.

بسامد یا همان فرکانسی که از سیم سنتور منتشر می‌شود بستگی به طول سیم و جنس آن دارد. ما با کشیدن سیم ساز یا شل کردن آن تنها طول آن را هرچند بصورت نامحسوس تغیر می‌دهیم.

اجزاء سنتور

این ساز از یک جعبه تشدید صدا به شکل ذوذنقه‌ متساوی الساقین ـ متوازی الاضلاع تشکیل شده است.

سنتور معمولا ً از چوب گردو ، آزاد ،افرا و توت ساخته می‌شود. (هرچه قدمت چوب و چگالی آن بیشتر باشد مرغوبتر است).

یک نت از نظر ساختاری به سه بخش تقسیم می‌شود:

  1 . هنگام یا ذی‌الکل یا اکتاو: زمانی که دو نغمه کاملا ً به هم شبیه‌اند اما یکی زیرتر و دیگری بم‌تر است. ( مثلا ً بر روی سنتور فاصله‌ی بین سل سیم‌های زیر و سل سیم‌های سفید و یا فاصله ی بین سل زرد با سل سفید)

 (در فاصله ی هنگام یا یک اکتاو بسامد صدای زیر‌ 2 برابر صدای بم میشود! یعنی اگر بسامد نت دو بم (دو سیم زرد) (در کلید سل) 261 هرتز باشد بسامد هنگام یا اکتاو آن یعنی دو زیر (سیم سفید)  522 هرتز است.)

موسیقی: هنر بیان احساسات و اندیشه‌های آدمی توسط صداها

درس اول

صداها، نت‌ها، نغمه‌ها

صدا کیفیتی است که صوت قوی را از ضعیف متمایز می‌کند.
صدا‌ها را می‌توان به دو دسته تقسیم کرد:

• زیر (مانند صدای کودک و زن، صدای گنجشک، سوت و..)
• بم (مانند صدای مرد، صدای تبل ، صدای بوق کامیون و..)