دانشنامه سنتور

از غم عشق تو  از غم عشق تو ای صنم

روز خود را سیه میکنم من)2

از قدو قامتت هر زمان

صد قیامت ز پا میکنم من

بماندیم و ما مستقل شد ارمنستان

منستان شد ارمنستان شد ارمنستان

زبر دست شد زیر دست  زیردستان

ز دستان شد زیر دستان شد زیر دستان

در اوایل دهه شصت صدای ساز سنتوری در میان اجراهای موسیقی شنیده می شد که به هیچ وجه سبک ها و روش های کهن در نواختن این ساز را بر نمی تافت و خود سبک و سیاقی خاص داشت. سرعت در نوازندگی و اجرای صحیح نت ها در کنار ترسیم فضای شنیداری دل انگیز باعث شد تا پس از سال ها سکوت موسیقی سنتی که موجب فراموشی بسیاری از چهره های سرشناس شده بود، برنده اول نوازندگی سنتور جایزه باربد رخ بنمایاند، پرویز مشکاتیان. جوانی که حضورش در کنار لطفی، علیزاده و دیگر نام  آوران دهه شصت، شور و شیدایی خاصی به فضای موسیقی اجرا شده در آن سال ها بخشید. اگر استاد ورزنده را به سر پنجه شیرینش در نواختن این ساز می شناسند یا فرامرز پایور را با دیسیپلین رسمی و نوازندگی مهندسی گونه اش و یا حبیب سماعی را در بداهه نوازی های دل انگیزش استاد می دانند، به حق می توان در اجرای مدولاسیون سنتور، پرویز مشکاتیان را یکی از برترین ها دانست.

در موسیقی غربی عددی جادویی وجود دارد که "دوازدهمین جذر دو" است و مقداری برابر با 1.0595 دارد. بنابراین اگر این مقار دوازده بار در خودش ضرب شود جوابی برابر دو میدهد.

چرا این مقدار در موسیقی مهم تلقی میشود؟

شاید از خود بپرسید حال که می‌دانیم نت‌های مختلفی از یک صدا وجود دارد چطور یک نت را مرجع قرار دهیم.

جواب راحت به این مسئله این است که اصلاً این قضیه مهم نیست. از آنجایی که نت‌هایی که با هم یک اکتاو فاصله دارند، نتی که یک اکتاو بالا یا پایین نواخته بشود هم صدا با نت اصلی است، چه بالا باشد چه پایین.

اکتاو تفاوت بین گام بین دو نت است که یکی از آن نت ها فرکانسی دو برابر دیگری دارد. دو نتی که به اندازه‌ی یک اکتاو با هم فاصله دارند همیشه صدایی شبیه به هم دارند و همچنین اسم نت‌شان یکسان است در حالی که تمام نت‌های دیگری که در این بین قرار دارند صدایی مشخصاً متفاوت ایجاد می‌کنند و اسمی متفاوت دارند.

وقتی فرکانس یک نت را دو برابر کنیم اتفاق جالبی می‌افتد. گام فرکانس دو برابر شده بلندتر به گوش میرسد ولی هنوز مانند نت اصلی صدا میدهد این در حالیست گه گام تمام فرکانسهای بین این دو صدا کاملا ً متفاوت هستند.

فرض کنید از گامی با فرکانس 440 هرتز استفاده می‌کنیم که همان نت لا A میباشد که قبلاً گفته شده است. فرکانس 880 بلندتر است ولی مانند همان نت 440 هرتز صدا میدهد.

فرکانس و گام هر دو بیانگر یک معنی هستند ولی از دیدگاه های متفاوت. فرکانس میزان سیکل (دوره ی) یک جبهه موج فیزیکی را اندازه می‌گیرد در حالی که گام (pitch) بیانگر میزان بلندی و کوتاهی صداست وقتی که به گوش میرسد.

این موضوع مستقیماً به فرکانس (بسامد) مربوط است: هر چه فرکانس یه جبهه موج بیشتر باشد، شما صدا را با گام بلندتری خواهید شنید.

همانطور که شاید بنا به تجربه خودتون بدونید گستره ی وسیعی از صدا ها و سازها وجود دارد. حتی دو ساز که یک نت را به اجرا درمیاورند صدای متفاوتی دارند.

دلیل این پدیده این است که یک ساز موسیقی موج صدایی تولید می‌کند که ترکیبی از فرکانسهای متفاوت ولی مرتبط به هم ( که بعنوان هارمونیک شناخته میشوند ) تولید می‌کند که ترکیب همه ی این‌ها صدا یا صوت مشخصی در ساز اینجاد می‌کند.

اصوات موزیکال ارتعاشاتی هستند که به طور قطع منظم هستند. وقتی یک ارتعاش منظم را مینوید، گوش شما فرکانس آن را تشخیص میدهد و شما آن را به عنوان گام یا درجه (pitch) نت موسیقی تشخیص می‌دهید.