دانشنامه سنتور

حسين ملك ، در تير ماه 1304 در دروازه دولت تهران ، پا به عرصه وجود نهاد و از همان طفوليت ، خود و برادران ديگرش اسدالله و عبداالله تحت تاثير دايي هاي خود و علاقه شديد شخصي خود روي به موسيقي مي آوردند . همانطور كه گفته شد حسين به ويولون و سنتور ، سپس به سنتور ، اسدالله به كمانچه ويولون ،پس از آن به ويولون و عبدالله ملك ضرب را انتخاب و هر كدام نزد استاد و استاداني مي روند . حسين ملك از سن هشت سالگي براي فراگيري سنتور نزد حبيب سماعي در خيابان هدايت مي رود و چندي كه نزد اين استاد به نام ولي بد اخلاق و كج سليقه تعليم مي گيرد ، روزي سماعي به وي مي گويد :" من ديگر شما را درس نمي دهم برو هر چه تا به حال آموختي براي خود بزن. " پس از اين ملك نزد استاد ابوالحسن صبا مي آيد و ماجرا را تعريف مي كند و استاد بزرگ اخلاق وهنر ، روانشاد صبا با خوش رويي تمام به وي مي گويد :

سعید ثابت ،در سال 1338 در تهران متولد شد. تحصيلات موسيقي خود را از سن 11 سالگي در هنرستان موسيقي ملي آغاز كرد و ادامه تحصيلاتش را در رشته نوازندگي سنتور نزد استاد فرامرزپايور پی گرفت و از دانشگاه هنر موفق به اخذ مدرک فوق ليسانس گرديد.
فعاليت هاي اجرايي ايشان شامل همكاري با اركستر ژونس موزيكال (سال 56-1350)، تدريس در كلاس خصوصي استاد پايور و ضبط دوره هاي سنتور استاد صبا و مجموعه پیش درآمدورنگ استاد پایور مي باشد. وي هم اكنون  مشغول تدريس در دانشگاه هنر ودانشگاه علمی کاربردی واحد 11 و هنرستان پسران مي باشد.

پشنگ کامکار سال 1330 در سنندج به دنیا آمد

وی از 12 سالگی همانند خواهر و برادران دیگرش موسیقی را نزد پدر (حسن کامکار) آموخت.

در همین دوران نیز با راهنمائی‌های برادر بزرگتر (هوشنگ کامکار) فراگیری ساز سنتور را آغاز کرد.

کامکار، آموزش سنتور را از سال 1345 در مرکز فرهنگ و هنر سنندج آغاز کرد و به مدت 5 سال با مرکز رادیوی سنندج همکاری خود را ادامه داد.

اردوان کامکار در سال 1347 در سنندج به دنیا آمد. وی کوچکترین عضو خانواده کامکارها است

وی آموزش سنتور را نزد پدر و از سن ۴ سالگی آغاز کرد و کنسرت‌های فراوانی با گروه کامکارها در ایران، اروپا و آمریکا اجرا کرده‌است.

اردوان در جوانی به همراه برادرش هوشنگ، کنسرتینو سنتوری تصنیف کرد که در کاستی به نام «بر تارک سپیده» (همراه با یک کنسرتینو کمانچه از برادرش، اردشیر) به بازار عرضه شد.

• آغاز فراگيري ساز سنتور نزد خانم رؤيا حلاج (مركز حفظ و اشاعه موسيقي ايران)
• گسترش حيطه نوازندگي و ظرائف موسيقي در محضر اساتيد: مسعود شناسا، حسين ملك، پرويز مشكاتيان، محمدرضا لطفي، ناصر فرهنگ فر، مجيد كياني، رامبد صديف
• فارغ التحصيل از دانشكده هنرهاي زيباي دانشگاه تهران و استفاده از آموزه هاي پژوهشگران و محققيني همچون محمدتقي مسعوديه، تقي بينش، فرهاد فخرالديني،‌ خسرو مولانا، آذين موحد و محمدرضا درويشي

کتاب مهمترین مرجع علم و دانش است که در گذشته بصورت مکتوب بر روی ورق بوده است و در آینده بصورت کدهای دیجیتالی میشود. ولی در هر زمینه ای کسانی که بدنبال دانش و هنر بوده‌اند نیازمند این مراجع مکتوب هستند.

در ایران تألیفات بسیار ارزشمندی توسط هنرمندان و اساتید بسیار بزرگ انجام شده است. این کتاب‌ها شامل تئوری موسیقی ، آموزش ساز ، بیوگرافی ، مبانی سازشناسی، مبانی اتنوموزیکولوژی و کتاب نت می‌باشد. در مورد سنتور نیز تألیفات بسیار خوبی انجام شده است که در اینجا به معرفی برخی از آنها خواهیم پرداخت.

در ابتدا با کتاب‌های آموزشی سنتور آغاز میکنیم:

نام کتاب : دستور سنتور

نویسنده: فرامرز پایور

معرفی:

اولین کتابی در اینجا معرفی و مورد بررسی قرار میگیرد کتاب "دستور سنتور" نوشته ی استاد فرامرز پایور میباشد.

این کتاب بعد از تألیفات استاد صبا جزو مهترین و اولین کتاب های آموزش سنتور در ایران به حساب می آید.

این کتاب برای مبتدیان در نظر گرفته شده است و بخشی از مطالب تئوری را دربر میگیرد.

تصویر کتاب:

 

نقد و بررسی:

در ابتدا کتاب با توضیحاتی در مورد تئوری موسیقی، نحوه ی مضراب گیری و نحوه نواختن آغاز میشود.

سپس درس های ابتدایی که بصورت اتود هستند به هنرجو آموخته میشود . این درسهای یا همان اتودها فقط برای تمرین نت و مضراب زدن ابتدایی میباشد و جنبه ی آهنگین ندارد. اولین درس آهنگین درس شماره 8 است که آهنگ "جونی جونی" است. بتدریج این کتاب در درسهای بعدی از تمپوی سریعتر و نتهای با ارزش زمانی کمتر (چنگ و دولا چنگ و ..) استفاده میکند ولی همچنان تا شروع درس 21 از اتود نیز لابه لای درسها استفاده میشود. این کتاب برای شروع به سنتور نوازی بسیار مناسب است و میتوان گفت با اینکه اولین کتاب در این زمینه میباشد و قدمتی دراز دارد ولی هنوز بهترین اثر مکتوب است. و به تمام هنرجویان توصیه میشود با این کتاب آغاز کنند و سپس به کتاب های دیگر و سبک های متفاوت روی بیاورند. هر چند این کتاب را میتوان شاهکار استاد پایور دانست ولی خالی از نقص و اشکال نیست و استادی که از این کتاب برای هنرجوی خود استفاده میکند باید از کتاب ها و دانسته های خود نیز بر آن بیافزاید. همچنین تمام درس ها مورد استفاده هنرجو نمیباشد و میتوان گزیده ای از آن ها را به هنرجو آموزش داد و در صورت لزوم تغیراتی را در آنها اعمال نمود. برای مثال درس 24 یا گرایلی که مهترین درس برای آموزش فواصل شور میباشد بصورت بسیار بسیار ساده شده در آمده است که در قسمت دوم و سوم از زیبای آن بسیار کاسته است. استاد میتواند در این مواقع درس اصلاح شده را در هنرجو آموزش دهد. روند انتقال و آموزش درسهای این کتاب  به نظر بنده و همچنین اساتید دیگر بترتیب بصورت زیر میباشد: 

درس های : 1 ، 2 ، 3 ، 4  ، 8 جونی جونی، 13 نصیرخانی ، 14 و 15 هزار آفرین ،21 گل گندم ، 23 چهارمضراب ترک، 24 گرایلی (با تغییر)، 26 سه مضراب ابوعطا ، 27 شهرآشوب ،30 مزرع سبز (انتخابی) ، 34 چهارمضراب سه گاه، 37 پادشه خوبان.

البته تمام اینها بستگی به سن هنرجو نیز دارد ولی در اکثر موارد همین درس های برای این کتاب کافی میباشد و دیگر درس های بر عهده ی خود هنرجو میباشد. همچنین اتود های حرفه ای تر که در آخر این کتاب آورده شده است بهتر است مورد استفاده قرار نگیرد و برای آموزش حرفه ای تر به کتاب های دیگر یا ردیف نوازی مراجعه کرد.

یاد این استاد گرامی زنده باد

---

نام کتاب : شیوه‌ی سنتورنوازی

نویسنده: پشنگ کامکار

معرفی:

کتاب شیوه سنتور نوازی اثر پشنگ کامکار کتابی است ویژه با درس‌هایی متنوع و قطعاتی شیرین. هنرجویی که به دنبال یادگیری قطعات متفاوت می‌باشد می‌تواند از این کتاب برای آموزش استفاده کند.

تصویر کتاب

 

نقد و بررسی:

کتاب شیوه سنتور نوازی از چندین جهت برای شروع سنتورنوازی کتاب بسیار خوبی است. کتاب حاوی قطعات محلی متنوعی است که بسیاری از آنها قطعات شادی هستند و برای هنرجوی تازه‌کار بسیار جالب و مفید خواهد بود. همچنین قطعاتی برای کودکان در نظر گرفته شده (مانند: توپ سفید، ترن قشنگ من، عروسک جون، آدم برفی) که برای آموزش به کودکان بسیار مناسب می‌باشد. که البته لازم است استاد شعر آهنگ‌ها را بخوبی برای هنرجو بخواند و از او هم بخواهد در این کار با او همکاری کند تا از همان ابتدا تلفیق شعر و موسیقی را یاد بگیرد. کتاب حاوی قطعاتی از موسیقی ملل نیز می‌باشد که جهت آشنایی با فواصل و موسیقی خارجی مفید است. بنابراین از کتاب "شیوه سنتور نوازی" میتوان بصورت‌های متفاوتی استفاده کرد. آموزش قطعات محلی کوتاه، آموزش و یادگیری قطعات شاد برای کودکان، آموزش سرود، قطعات سنتی و قطعات سنتورنوازی نوین ( مانند خواب‌های طلائی). مانند کتاب‌های دیگر آموزگار سنتور می‌تواند درس‌های برگزیده‌ای را تنها آموزش دهد که مناسب می‌بیند. کلاً قطعات بسیار متفاوتی در این کتاب آمده ولی برای تمامی آنها تنظیم خوبی برای سنتور انجام نشده یا بقدری ساده شده‌اند که زیباییشان را از دست داده‌اند از این میان می‌توان به درس 51 – پیش درآمد ابوعطا اشاره کرد که قطعه زیبایی نمیباشد. که البته این موضوع در کتاب "دستور سنتور" نیز صادق است. ولی کتاب "شیوه سنتور نوازی" نسبت به کتاب "دستور سنتور" کتاب پیشرفته‌تری می‌باشد. و حرکات و تزئیناتی مانند ریز، تریل، تریوله ، تریمولو را در این کتاب می‌توان برای اولین بار به هنرجو آموزش داد. قطعه در قفس در این کتاب بهتر از کتاب استاد پایور تنظیم شده و آموزش آن در اینجا بهتر است. همچنین متأسفانه آهنگ‌های محلی در این کتاب آمده که کمی مهجور می‌باشند و اجرای خوبی از آنها موجود نیست و از آنجایی که اجرای رسمی برای این کتاب وجود ندارد آنرا ثقیلتر کرده است.قطعاتی که از مدولاسیون استفاده کرده‌اند نیز بهتر است آموزش داده نشوند. ( مانند مرادخانی(49)).

قطعاتی که برای هنرجوی مبتدی مناسب است:

تمرین‌های : 1، 2، 3، 4 هنگام نواختن بایستی نت بصورت بلند خوانده شود تا بهتر در حافظه سپرده شود.

در اینجا قطعاتی که برای کودکان و بزرگسالان مناسب است کمی متفاوت است:

قطعات مناسب این کتاب برای کودکان بشرح زیر است:

درسهای 5، 16،17،22،23،27،34،36،75،77، 66 ، 79

قطعات مناسب برای سنین نوجوان تا بزرگسال:

بعد از تمرین‌‌های مقدماتی درسهای بترتیب: 27، 20، 25، 75، 30، 64، 66، 75، 77، 79، 84، 69، 48، 45، 76

برای قطعات چهارمضرابی و رنگ بهتر است از کتاب‌‌های دیگر استفاده شود.

این کتاب اثر بیاد ماندنی پشنگ کامکار است که با بدعت گذاری در این رشته‌ی هنری این کتاب را در سال 1373 بچاپ رسانیده است. دستان این استاد هنرمند برای این کار ارزشمند باید بوسیده شود. با تشکر و قدردانی بسیار از این استاد.

برای نمونه چند قطعه از این کتاب را میتوانید دانلود کنید و بشنوید:

دانلود درس 75- گل پامچال

دانلود درس 75- گل پامچال با تزئینات و شعر

دانلود درس 77- قطعه در قفس اثر ابولحسن صبا

دانلود درس 79-خوابهای طلائی

درس 84 - سرود ای ایران

 سنتور این اجرا: سهراب میرزا عابدینی

---

نام کتاب : دستور سنتور

نویسنده: پرویز مشکاتیان

معرفی:

 این کتاب تنها در یک سال منتشر شده و متأسفانه تجدید چاپ نشده و در بازار موجود نیست. جدیداً نسخه ای از این کتاب توسط آقای ابراهیم شریفی برای بنده ارسال شده که کمال تشکر را از ایشان دارم. کتاب دستور سنتور پرویز مشکاتیان ابتدا با عکس استاد آغاز شده و سپس تئوری مقدماتی موسیقی آموزش داده می شود. این تئوری شامل قوانین نت نویسی ، نکاتی راجع به میزان و فواصل در موسیقی میباشد. بعد از آن قطعات مختلف برای سنتور درج شده است. برخلاف کتاب های دستور سنتور فرامرز پایور و شیوه سنتور نوازی پشنگ کامکار این کتاب بیشتر شامل اتود های سنتورنوازی است تا قطعات زیبا و محلی ایرانی. در آینده قطعاتی از این کتاب را اجرا کرده و در اینجا برای دانلود قرار خواهم داد.

تصویر کتاب

---

امکان ارسال این کتاب یا هر کتاب دیگری در حال حاظر به هر صورت برای هیچ یک از دوستان وجود ندارد. کتابی فرستاده نخوهد شد. این بخش تنها و تنها جهت معرفی کتاب ها ایجاد شده است. 

نام کتاب : بررسی سه شیوه ی هنر تکنوازی در موسیقی ایران

نویسنده: مجید کیانی

معرفی: در این کتاب سه شیوه ی رایج در هنر تکنوازی سنتور ایران مورد پژوهش و بررسی قرار میگیرد و هر بخش بصورت زیبا و جداگانه نواخته میشود، خواندن این کتاب به همه ی سنتور نوازان توصیه میشود.

تصویر کتاب

نقد و بررسی: از آنجایی که هنر نقد و بررسی هنر ظریفیست و در این راه موانعی مانند بد جلوه شدن ممکن قرار گیرد. کتاب هایی که به نقد و بررسی شیوه های مختلف سنتور نوازی در ایران بپردازد بسیار کم میباشد. کتابی که پیش رو دارید نوشته استاد مجید کیانی پژوهشگر و استاد مسلم سنتور نوازی ایران است که سه شیوه سنتور نوازی را مورد بررسی و نقد قرار داده است:

1. شیوه سنتور نوازی نوین (که سنتور بیشتر صدای پیانو میدهد و قطعات کلاسیک با آن نواخته میشود)
2. شیوه سنتور نوازی سنتی تغییر یافته
3. شیوه سنتور نوازی ردیف نوازی

از آنجایی که اساتید هر هنر در زیبایی های هنر خود غرق شده اند ممکن است بر کاستی های آن واقف نباشند که البته این خرده اشکال بر خود استاد مجید کیانی هم وارد است. از آنجایی که این استاد خود به شیوه ردیف نوازی سنتور مینوازند به نقد این شیوه نپرداخته اند که البته این را باید به عهده شاگردان این استاد و دیگر اساتید سپرد. هرچند مطالبی که در مورد شیوه های رایج سنتور نوازی بیان میکنند بسیار وارد و دقیق و صحیح میباشد و بنده نیز بعد از بررسی آن را تأئید میکنم.

اگر بدنبال این هستید که بدانید چرا در یک شیوه مضرابی سنگین و در دیگری مضرابی سبک و در دیگری از نمد استفاده میشود در این کتاب میتوانید جواب خود را پیدا کنید.

نکته دیگری که در مورد این کتاب میشود گفت نوار کاست همراه آن است که البته فکر کنم الان به صورت سی دی بفروش میرسد. نواختن سه شیوه به دست خود استاد انجام شده است و شنیدن آن بسیار لذت بخش است و خالی از لطف نیست. با وجود این که استاد کیانی در شیوه ردیف نوازی تبحر دارند دو شیوه دیگر را با تمام استادی و زیبا نواخته اند. خواندن و شنیدن این مجموعه را از دست ندهید. (با ادای عشق و احترام به این استاد مهربان و بزرگ)

---

نام کتاب : کودک سنتور شادی

نویسنده: قدرت ا.. ستایش

معرفی:

 کتاب "کودک سنتور شادی" کتابیست که برای آموزش موسیقی به کودکان مناسب است. از این کتاب برای آموزش سنتور ، ویلون و دیگر سازها میتوان استفاده کرد. آموزش نت در این کتاب بصورت رنگی و زیبا انجام شده و جز معدود کتابهای آمورش موسیقی به کودکان به حساب می آید.

تصویر کتاب

 

نقد و بررسی:

از آنجایی که کتاب به صورت تمام رنگی و کودکانه طراحی شده است بسیار برای کودکان جذاب خواهد بود. تمام نت ها بصورت درشت و رنگی نوشته شده اند. برای هر نت رنگ خاصی در نظر گرفته شده که یادگیری آن را سریعتر کند. در بخش اول این کتاب حجم زیادی تئوری بیان شده که هرچند بصورت ساده بیان شده ولی آموزش آن در ابتدای کار کاری بیهوده و با عجله است و توصیه میشود که آموزگار در طول کار به اول این کتاب بازگردد. در آموزش موسیقی در ابتدای کار باید تنها از نتهای سیاه استفاده شود که متأسفانه در این کتاب سریع به سمت نتهای چنگ و سکوت چنگ رفته است که کار جالبی نیست. همچنین آهنگ های این کتاب بسیار بسیار کودکانه است و از زیبایی کمی برخوردار میباشد و آهنگ های آن مناسب گروه سنی الف میباشد. میزان بندی آهنگ ها و قطعات اشتباه و اشکال دارد و باید آموزگار آن را درست کند. نظم مطالب در کتاب مناسب نیست و شما بایستی در بین صفحات مدام حرکت کنید. این کتاب میتواند بصورت مکمل برای آموزش موسیقی به کودکان به کار رود ولی باز هم آموختن درس اول دستور سنتور استاد پایور برای شروع کار بیشتر توصیه میشود و از این کتاب تنها به عنوان مرجع و مکمل استفاده شود.

امید است نویسنده این کتاب این مطالب را بخواند و در رفع کاستی های آن بکوشد هرچند در این بازار بی کتابی و بی کمک گذاشتن هنرمندان وجود این چنین کتابی غنیمت است.

---

نام کتاب : هفت دستگاه موسیقی ایران

نویسنده: مجــید کیــانی

معرفی:

کتابی بسیار مناسب و ارزنده جهت آموختن و پژوهش تئوری موسیقی ایران.  این کتاب شامل ردیف شناسی ، نقش اندیشه در موسیقی ، بررسی موسیقی کنونی و محورهای اساسی موسیقی می باشد.

تصویر کتاب:

 

نقد و بررسی:

 

---

 

نام کتاب: حبیب سماعی و راویان آثار او

نویسنده: شهاب منا

معرفی: کتاب حبیب سماعی و راویان آثار او کتابیست جامع که پس از مدت ها با کیفیتی در خور استاد سماعی توسط شهاب منا پژوهشگر موسیقی و نوازنده سنتور به چاپ رسیده است. این کتاب شامل زندگی خصوصی حبیب سماعی، آثار به ثبت رسیده از او، شاگردان و راویان آثار وب می باشد. استاد حبیب سماعی به عنوان بانی ظهور دوباره سنتور در ایران و رونق گرفتن آن در بین مردم سنتورنوازیست بسیار ارزنده و مهم و همچنین آثار به جای مانده از او حاکی از نبوغ بی نظیر این استاد میباشد.

تصویر کتاب:

نقد و بررسی:

---

 

از غم عشق تو  از غم عشق تو ای صنم

روز خود را سیه میکنم من)2

از قدو قامتت هر زمان

صد قیامت ز پا میکنم من

بماندیم و ما مستقل شد ارمنستان

منستان شد ارمنستان شد ارمنستان

زبر دست شد زیر دست  زیردستان

ز دستان شد زیر دستان شد زیر دستان

در اوایل دهه شصت صدای ساز سنتوری در میان اجراهای موسیقی شنیده می شد که به هیچ وجه سبک ها و روش های کهن در نواختن این ساز را بر نمی تافت و خود سبک و سیاقی خاص داشت. سرعت در نوازندگی و اجرای صحیح نت ها در کنار ترسیم فضای شنیداری دل انگیز باعث شد تا پس از سال ها سکوت موسیقی سنتی که موجب فراموشی بسیاری از چهره های سرشناس شده بود، برنده اول نوازندگی سنتور جایزه باربد رخ بنمایاند، پرویز مشکاتیان. جوانی که حضورش در کنار لطفی، علیزاده و دیگر نام  آوران دهه شصت، شور و شیدایی خاصی به فضای موسیقی اجرا شده در آن سال ها بخشید. اگر استاد ورزنده را به سر پنجه شیرینش در نواختن این ساز می شناسند یا فرامرز پایور را با دیسیپلین رسمی و نوازندگی مهندسی گونه اش و یا حبیب سماعی را در بداهه نوازی های دل انگیزش استاد می دانند، به حق می توان در اجرای مدولاسیون سنتور، پرویز مشکاتیان را یکی از برترین ها دانست.

در موسیقی غربی عددی جادویی وجود دارد که "دوازدهمین جذر دو" است و مقداری برابر با 1.0595 دارد. بنابراین اگر این مقار دوازده بار در خودش ضرب شود جوابی برابر دو میدهد.

چرا این مقدار در موسیقی مهم تلقی میشود؟