این مسئله در سازی مانند سنتور بسیار واضح و هویدا است. طول سیم سنتور از نت‌های پایین‌تر تا نت‌های بالاتر کاهش پیدا می‌کند و صدای سنتور از بمی به زیری می‌رود یا به بیانی دیگر بسامد صدا بیشتر می‌شود. پس:

یا

در سازهایی مانند سه تار و تار که پرده‌بندی روی دسته‌ی ساز است نوازنده با گرفتن قسمتی از دسته و قرار دادن انگشت خود بروی سیم تنها طول سیم را کوتاه و بلند می‌کند.

البته برای فهم این مطلب حتمن درس دوم که فواصل موسیقی هستند را مطالعه بفرمائید ولی در اینجا می‌توان گفت جمله‌ی بالا بدین معناست که برای مثال در سنتور ایرانی فاصله‌ی بین نت فا بکار و سل بکار باید به اندازه‌ی یک طنینی یا یک پرده باشد. بصورت شماتیک:

با درک این مفهوم می‌توان کوک سنتور یا هر ساز دیگری را تنها بر قاعده‌ی همین فواصل انجام داد.

اما در عصر حاظر به این علت که بیشتر از همنوازی و هارمونی در موسیقی ایرانی استفاده می‌شود برای هر نت یا نغمه بسامدی خاص درنظر میگرند که هم اصول فواصل در آن رعایت شده و هم بتوان ساز را با هر دستگاه تیونری کوک کرد و هم اینکه سازهای یک گروه موسیقی با هم هم‌صدا باشند. باز هم لازم بذکر است که این کار تنها برای اصل هارمونی و هم‌صدایی سازها رعایت می‌شود و ضرورتی ندارد که بر فرض نت سل ساز سنتور شما حتما ً 391.5 Hz فرکانس داشته باشد.

ولی در اینجا برای استاندارد کردن سازها همان مقادیر پیش فرض مرجع قرار داده می‌شود تا همه یک نوع صدا بدست آورند.

پس اگر شما بخواهید سنتور خود را در دستگاه شور کوک کنید بایستی مطابق زیر سیم‌های سنتور را تغییر دهید:

بصورت تصویری داریم:

حال نکاتی چند در مورد کوک سنتور

1. کوک سنتور کاری‌ست بسیار زمان بر و هنرمند باید تحملی قوی داشته باشد.
2. اگر ساز بصورت گوشی کوک شود بمرور زمان گوش هنرمند به صداها حساس شده و در زمان کمتری می‌تواند سنتور را کوک کند.
3. سیم سنتور در قلاب‌های دو طرف ساز بایستی بدرستی پیچانده شود در غیر اینصورت کوک خالی می‌شود و سیم تحمل کشش نخواهد داشت.

 مرحله‌ی اول: سیم‌کشی سنتور

1)    حال برای شروع به کوک فرض می‌شود یکی از خرک‌ها بدون سیم است. پس در ابتدا سیمی را به اندازه‌ی طول همان خرک با حساب کردن فاصله‌ی پیچاندن به دور گوشی سنتور و مقداری برای پیچانیدن و انداختن بدور قلاب در نظر میگیریم و آن را باز می‌کنیم.

در این مرحله به صلاح نمی‌باشد که سیم بریده شود.

2)    در مرحله‌ی بعد باید سیم را بصورت زیر بشکل حلقه در آورد

3)    قسمت تقاطع سیم‌ها و دنباله‌ی آن را باید به محکمی با ابزاری مانند دم‌باریک یا گازانبر گرفت تا به هیچ وجه تکان نخورد

4)    قسمت حلقوی شکل باید پیچانده شود تا پیچی یکنواخت و محکم بدست آید. در شکل زیر یک گره‌ی خوب را ملاحظه می‌کنید:

در اینجا اگر گره مانند شکل زیر بد پیچانیده شود سیم کوک خالی می‌کند. یعنی تنها یک سیم نباید به دیگری پیچانیده شود بلکه باید هر دو طرف سیم بصورت مساوی و هم‌زمان به هم پیچیده شوند

• اگر قسمت حلقه بسیار کوچک یا بسیار بزرگ گرفته شود ، احتمال بریده شدن سیم وجود دارد.
• اگر سیم نامرغوب باشد در این مرحله خیلی راحت بریده می‌شود. حتما ً سعی کنید از سیم مرغوب استفاده کنید.

5)    سیم اضافه‌ی حلقه را بدرستی باید برید تا به دست یا لباس در آینده گیر نکند.

6)    حلقه را به سیم‌گیر می‌اندازیم

7)    سیم را کشیده و به سمت دیگر (گوشی‌های سنتور) می‌بریم

8)    حال در این مرحله با احتساب مقداری برای پیچانیده شدن بدور گوشی سیم را می‌بریم.

9)    سیم را به درون سوراخ سیم‌گیر می‌اندازیم و سیم را از بالا به سمت راست می‌کشیم تا سیم پیچانده شده بصورت یکنواخت و منظم درآید.

10)     باید چک کرد که سیم دقیقا ً درون شکاف‌های تعبیه شده بیافتد. و هنگامی که سیم کمی محکم شد کار انداختن سیم به پایان رسیده است.

                 مرحله دوم: کوک

در اینجا چند روش مختلف برای کوک سنتور وجود دارد.

ساده‌ترین راه استفاده از دستگاه تیونر (tuner) است. که نرم‌افزارهای آن نیز برای سیستم‌عامل ویندوز نیز وجود دارد. نرم‌افزارهایی مانند AP Tuner و PitchPerfect Musical Tuner. نرم‌افزارهایی دیگری نیز وجود دارد ولی کار با این دو ساده‌تر از بقیه می‌باشد و AP Tuner بصورت مجانی کار می‌کند.

شما می‌توانید سیم سنتور را آرام آرام بپیچانید تا سیم محکم‌تر شود و با انتهای مضراب به صورت برعکس سیم مورد نظر را به صدا درآورید تا به صدای مطلوب برسید. فرضا اگر سیم نت سل می‌باشد باید اینقدر با سیم آرام آرام بازی کنید تا عقربۀ نرم‌افزار یا دستگاه تیونر درست مقابل G باشد.

نت های می خرک اول و لا و ر در دستگاه شور کرن کوک میشن، عبارت کرن عبارت ساختگی هست که توسط استاد علینقی وزیری به موسیقی ایران اضافه شده. کرن تقریباً (باز هم تکرار میکنم تقریباً) ربع پرده بم تر باید کوک بشه. در واقع طبق مثال برای ر کرن شما باید نت دو را سه چهارم برابر زیرتر در نظر گرفته بگیرید. یعنی دیاپازون میشه دو دیز به اضافه ربع دیگر (که در هر تیونر ممکنه متفاوت درجه بندی شده باشه)

طریقه درست گرفتن مضراب برای کوک

همانطور که در بحث نسبی بودن کوک گفته شد در این نرم‌افزارها نیز می‌توان میزان فرکانس پیش‌فرض را تغیر داد.

روش دیگر برای کوک بصورت گوشی می‌باشد که روش زمان‌بریست ولی برای هنرجو واجب است که بتواند این کار را انجام دهد زیراکه دستگاه و نرم‌افزار همیشه در اختیار ما نیست و همچنین هماهنگ کردن 4 سیم یک نت سنتور کاریست که از عهده ی تیونر خارج است و فقط به گوش هنرجو و استاد وابسته است.

1)    در این روش اگر کل سنتور کوک ندارد و شما می‌خواهید فواصل را کوک کنید باید از آهنگی آشنا کمک بگیرید. برفرض آهنگ ای ایران!

2)    آهنگ ای ایران دارای فواصل دور از هم و مشخص می‌باشد که برای این کار مناسب است. "ای" برابر نت سل بکار و "ایر" از ایران روی نت ر بکار میافتد و "ران" ایران روی نت دو بکار. پس شما با این کار توانستید فواصل بعد پنجم درست و چهارم درست را کوک کنید.

3)    این آهنگ یا آهنگ دیگری را ادامه می‌دهید تا کل سنتور کوک شود.

این جزوه جهت ارائه در کلاس سنتور اینجانب ارائه شده و همچنین درسایت سنتور برای استفاده سنتوردوستان قرار داده می‌شود. کپی از آن با ذکر نام نویسنده و منبع مجاز است.

جهت دانلود نرم افزارهای کوک به بخش دانلود نرم افزار مراجعه کنید.

سوالات و پیشنهادات خود را در بخش نظرات بنویسید.

موفق و موئد باشید

پایان

سهراب میرزا عابدینی